از میان داروهای کند کننده، الکل بیش از همه مورد سوء مصرف قرار می گیرد. حلال های فرار عبارتند از بنزین، رقیق کننده رنگ (تینر)، محلول های شوینده و چسب. هیدروکربن ها، مواد شیمیایی روانگردان هستند. افشانه ها مانند رنگ های افشانه ای، حاوی گونه های سمی الکل هستند. معمولاً این مواد را گرم کرده و بخار آن را از دهان یا بینی، استنشاق می کنند.
تریاک از گیاه خشخاش به دست آمده و منشاء آن هروئین، کدئین و مرفین است. معمولاً به رنگ قهوه ای سیر و دارای قوامی خمیری بوده که بویی شبیه به آمونیاک یا ادرار مانده دارد و در هنگام سوختن، بوی خاصی شبیه به چسب دوقلو می دهد. سوخته تریاک بعد از مصرف تدخینی تریاک به دست آمده و گاهی آن را در آب حل کرده و به صورت شربت بنفش رنگ، مصرف می کنند. شیره تریاک از حل کردن و جوشاندن سوخته و سپس رد کردن آن از صافی و حرارت دادن مجدد آن به دست می آید که ماده ای خمیری، سفت و غلیظ به رنگ قهوه ای است.
ابزارهای تدخین عبارتند از منقل، وافور، چپق، نگاری، قلیان، میله و سنجاق باز شده ای که سر آن سیاه باشد. در روش سیخ و سنگ، سر سیخ را داغ کرده و با سنجاق، تریاک را بر روی آن می گذارند و با لوله ای، دود حاصل را وارد ریه ها می کنند. روش خوراکی بیشتر برای افرادی که بیماری جسمی دارند یا طولانی مدت از روش تدخین استفاده کرده اند، به کار رفته و معمولاً بعد از غذا، آن را می خورند.
در روش تزریق، تریاک را در آب حل و در یک قاشق می ریزند و آن را کمی حرارت می دهند. سپس آن را روی پنبه یا اسفنج ریخته و با سرنگ، کشیده و داخل رگ، تزریق می کنند. معمولاً معتادان بی بضاعت از روش تزریق استفاده می کنند. وجود سرنگ های کهنه و چند بار مصرف شده، قاشق سیاه شده، تکه های پنبه یا اسفنج، علامت مصرف تزریقی مواد مخدر است.
یکی از مشتقات نیمه مصنوعی مرفین است. پودر بسیار نرم و سفید رنگی بوده که شکل ناخالص آن، قهوه ای رنگ است. هروئین در تکه های پلاستیک به شکل مخروطی بسته بندی شده و سر آن را به آتش می بندند. هروئین موجود در بازار، معمولاً پنج تا ده درصد هروئین داشته و بقیه آن، شیر خشک، پودر بی کربنات و پودر گلوکز است. در روش تدخین، هروئین را روی زرورق سیگار ریخته و از زیر، با دستمال کاغذی لوله شده و یا تکه های مقوای باریک که با کبریت آتش زده شده، کمی حرارت داده و دود حاصل را از راه دهان، بالا می کشند.
گاهی هروئین را با باربیتورات ترکیب و تدخین نموده که به سیگار اژدها معروف است. وجود تکه های دستمال کاغذی لوله شده نیمه سوخته یا تکه های باریک مقوا و یا زرورقی که رویه آلومینیمی آن سیاه شده باشد، علامت مصرف تدخین هروئین است. روش استنشاق (دماغی) را معتادان غیر حرفه ای مورد استفاده قرار می دهند. در روش استنشاقی، هروئین را روی کاغذ صافی ریخته و با استفاده از اسکناس لوله شده، آن را از طریق بینی بالا می کشند. در روش تزریق، هروئین را با آب لیمو، جوهر لیمو یا قرص ویتامین C در قاشق حل کرده و کمی حرارت می دهند و سپس از طریق سرنگ، به زیر جلد یا داخل رگ، تزریق می کنند.
ماده سفید رنگی بوده که به صورت قرص های خالص یا به صورت ترکیب با استامینوفن، آسپرین یا شربت های ضد سرفه مورد استفاده قرار می گیرد. مصرف مکرر و بدون دلیل قرص های آسپرین، کدئین یا استامینوفن، نشانه ای از اعتیاد به کدئین است.
پودر سفید یا کرم (گاهی به رنگ قرمز آجری)، تلخ مزه و بی بو بوده که در حالت خالص، نرم و به رنگ سفید تا زرد کم رنگ است. به صورت آمپول های ده و بیست میلی گرمی مورد مصرف پزشکی قرار داشته که به صورت زیر جلدی داخل عضلانی و داخل وریدی استفاده می شود.
از سرشاخه های گیاه شاهدانه که بوته ای شبیه به گزنه است، به دست آمده و ماده ای به رنگ خاکستری و گاهی قهوه ای مایل به سبز با قوامی سفت است. حشیش، نام اختصاری گیاه شاهدانه هندی بوده و مهم ترین ماده مؤثر آن، تترا هیدروکانابینول بوده که در سیستم عصبی مرکزی فعال است. حشیش به نام های ماری جوانا، جوینت، بنگ، گراس، علف و پنیر نیز معروف است. در روش تدخین، معمولا حشیش را گرم کرده تا بصورت پودر درآید و سپس آن را با توتون سیگار مخلوط کرده و درون کاغذ سیگار می ریزند و می کشند. در روش خوردن، حشیش را با شیرینی یا نوشابه مخلوط کرده و آن را می خورند، می جوند یا می نوشند.
شناخته شده ترین ماده محرک با وابستگی شدید، کوکائین بوده که از گیاه کوکا به دست آمده که در مناطق مرتفع کوه های آند و نواحی شمال غربی رودخانه آمازون رشد می کند. جویدن برگ کوکا در دهان، ایجاد یک ماده قلیایی کرده که از داخل گونه و زیر زبان جذب شده و کوکائین بلعیده شده با بزاق از دستگاه گوارش جذب شده و دهان را بی حس می کند و اثر محرک آن تا یک ساعت است.
