اعتیاد مسئله ای است که از ابعاد گوناگون، از جمله بهداشتی، خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی، حقوقی، اقتصادی و سیاسی قابل مطالعه و بررسی است. تمام ابعاد این مسئله مرتبط با یکدیگر و در جایگاه خود اهمیت ویژه ای دارند.
مسئله معتاد و اعتیاد و پیامدها و عواقب وخیم آن که روز به روز وسعت آن در جهان امروزی گسترش می یابد، با توجه به جنبه های گوناگون در هر کشوری، خصوصیاتی دارد که با کشورهای دیگر ممکن است کاملاً متفاوت باشد.
برنامه ریزی برای مقابله با این مسئله مهم وقتی می تواند به درستی انجام پذیرد که درباره شناخت مسئله بررسی های لازم صورت پذیرد و سپس برنامه های هماهنگ، پیگیر و متداومی در این زمینه صورت پذیرد.
پیشگیری به مجموعه اقداماتی گفته می شود که جهت جلوگیری از گرایش و ابتلاء به مصرف مواد اعتیاد آور صورت پذیرد. برای پیشگیری مؤثر با پدیده اعتیاد یا هر نوع بیماری که قدرت اپیدمی یا همه گیر داشته باشد می باید، به سه عامل مهم توجه نمود.
1- جلوگیری ازاشاعه و توزیع مواد مخدر
2- پاکسازی و بهسازی محیط زندگی، آموزش عمومی به لحاظ ارتقاء بهداشت روانی و فرهنگ سازی
3- توسعه امکانات درمانی و درمان مؤث، سریع و پیگیر معتادان
این سه عامل چون سه حلقه اساسی و متصل به هم هستند، در صورت برطرف نمودن هر کدام از این سه عامل مسئله به طور موقت حل و برطرف می گردد ولی برای حل کامل و بلند مدت یا همیشگی آن باید به هر سه عامل توجه نمود.
مقابله با یکی از این عوامل و رها کردن عوامل دیگر تقریباً نتیجه ای به بار نمی آورد. برای مثال اگر معتادی درمان شود ولی مواد اعتیادآور همچنان در دسترس و به وفور باقی باشد عود این مسئله همچنان باقی خواهد بود. فرد به سوی مواد مخدر کشیده می شود. همان گونه که ما تقریباً در تمام و یا نزدیک به صد در صد موارد ملاحظه می کنیم که فردی ترک اعتیاد نموده ولی بعد از مدت اندکی مجدداً به مواد اعتیاد آور روی می آورد.
مسئله معاشرت فرد معتاد با دوستان معتادش و یا افراد غیر معتاد هم مسئله مهم دیگری است. فرد معتاد تحت تأثیر دوستان معتادش است و از آن ها در ادامه تأثیر می پذیرد. ضمن اینکه خودش به عنوان یک فرد آلوده نیز مستعد اشاعه اعتیاد به افراد مرتبط و دوستانش است.
از این منظر، مسئله اعتیاد به مراتب بدتر از یک بیماری اپیدمی و همه گیر است. زیرا در بیماری های اپیدمی و همه گیر بیمار بعد از درمان دیگر مصون است. حال آنکه اعتیاد درمان پذیر است ولی مصونیت ایجاد نمی نماید.
طبق آمارهای موجود ماهیانه در دنیا، ده ها سمینار، سخنرانی و همایش در مورد مضرات اعتیاد و الکل برگزار می شود. ولی همان گونه که ملاحظه می شود وقتی مواد به طور رایج و ارزان در بسته بندی ها و بطری های رنگارنگ زیبا فراوان در دسترس است، این تلاش و کوشش ها سود و نتیجه عملی قابل توجه و عملی دربر نداشته است.
بنابراین مسئله در دسترس بودن مواد اعتیاد آور یکی از مسائل مهمی است که توأم با مقابله با عوامل دیگر و بلکه مقدم بر آن ها می باید با تدابیر نیرومند اجتماعی – سیاسی – نظامی مد نظر قرار گیرد.
