تأخیر زبان یکی از شایع ترین تأخیرهای رشدی در مراحل اولیه کودکی است و تقریباً 7% کودکان 5 ساله را مبتلا می کند. میزان اختلالات زبان در کودکان پیش دبستانی بیش از کودکان سنین مدرسه است. کودکان برای ارتباط مؤثر باید بر جنبه های متعددی از زبان تسلط پیدا کنند(یعنی توانایی درک و بیان ایده ها، استفاده از واژه ها و گفتار و بیان خود به لهجه محلی).اختلالات زبان شامل مشکلات بیانی و مشکلات مختلط بیانی دریافتی است.
اختلال صوت گفتار (اختلال آوایی) و اختلال فصاحت با شروع در دوران کودکی (لکنت زبان). کودکان دچار نواقص زبان بیانی در بیان افکار خود با واژه ها و جملات در سطح پیچیدگی مورد انتظار بر حسب سن و سطح رشد در سایر حوزه ها دچار مشکل هستند. این کودکان ذخیره واژگان محدودی دارند، با جملاتی صحبت می کنند که کوتاه یا فاقد قواعد دستوری هستند و اغلب موقعیت ها و رویدادها را به شکل آشفته، سردرگم کننده و کودکانه توصیف می کنند. این افراد ممکن است در رشد و درک حافظه لغات در مقایسه با همسالان خود تأخیر داشته باشند. کودکان دچار اختلال زبان در معرض خطر بیشتری از نظر خطر ابتلا به مشکلات خواندن هستند. در حال حاضر اجماع متخصصین بر این است که تخریب فهم خواندن نوعی تخریب زبان مجزا از سایر نواقص خواندن مانند کژخوانی است.
زبان و تکلم از لحاظ عملی با هم مرتبطند، در طبقه بندی تشخیص و آماری اختلالات روانی، اختلال زبان و تکلم در طبقات مجزایی طبقه بندی شده اند. کفایت زبان چهار جزء دارد: نظام صوتی، دستور گرامر، معانی یا معناشناسی و کاربرد. نظام صوتی به توانایی تولید اصواتی اطلاق می شود که در زبان مورد نظر کلمات را تشکیل می دهند و همچنین به مهارت تمیز واج های مختلف (اصواتی که در هر زبانی توسط یک حرف یا گروهی از حروف ایجاد می شوند) اطلاق می گردد.
بسیاری از اختلالات کودکان در سن کم قابل درمان هستند
اختلال زبان شامل مشکلاتی در فراگیری و کاربرد زبان در وجوه مختلف از جمله زبان شفاهی و مکتوب، به دلیل نواقص در فهم یا تولید بر اساس مهارت های بیانی و دریافتی است. این نواقص عبارتند از کاهش ذخیره واژگان، محدودیت توانای تولید جملات با استفاده از قواعد دستوری و تخریب مکالمه به دلیل اشکال در به کارگیری ذخیره واژگان در پیونددهی جملات به شکل توصیفی.
در کودکان دچار اختلالات رشد زبان نظیر اختلال زبان بیانی میزان بروز اختلالات روانی همزمان بالاتر از حد متوسط است. در مطالعه وسیعی که بر روی کودکان مبتلا به اختلالات تکلم و زبان انجام شد اکثر اختلالات همزمان عبارت بودند از اختلال کم توجهی / بیش فعالی 19 درصد، اختلالات اضطرابی 10 درصد و اختلال نافرمانی مقابله جویانه و اختلال سلوک 7 درصد.
علت اختصاصی اختلال زبان بیانی احتمالاً چند عاملی باشد. در مورد ساختمان اختصاصی مغز کودکان مبتلا به اختلال زبان داده های پراکنده و معدودی وجود دارد اما طبق آمارهای بدست آمده از مطالعات اخیر نشان می دهد که در اختلالات زبان عدم تقارن طبیعی مغز چپ و راست در مقطع گیجگاهی کاهش می یابد.
کودکان مبتلا به نواقص زبان بیانی ممکن است هنگام بازگویی یک داستان با ابهام صحبت کنند و به جای نام بردن اشیای خاص مرتباً از کلمات پرکننده مثل چیز استفاده می کنند.
خصوصیات اصلی کودکان مبتلا به این اختلال آسیب قابل ملاحظه در رشد متناسب با سن زبان بیانی است که سبب استفاده از زبان علامتی یا کلامی بسیار کمتر از حدی باشد که با توجه به ظرفیت هوش غیر کلامی کودک انتظار می رود. وقتی کودک سرانجام زبان باز می کند نواقص زبانی به تدریج آشکار می کردد. تلفظ معمولاً ناپخته است و اشتباهات متعدد تلفظی روی می دهد.
هدف اصلی درمان زودرس گفتار و زبان کودکان، هدایت کودکان و والدینشان برای تولید بیشتر زبان معنادار است. داده های موجود نشان می دهند که احتمال بهبودی نقایص زبان بیانی با مداخلات گفتاری و زبان در کودکان سنین مدرسه بیش از کودکان پیش دبستان است. برای کمک به بهبود کاربرد بخش هایی از تکلم نظیر ظمایر، زمان های صحیح افعال و شکل سوالی جملات، فنون مختلفی به کار رفته است.
در مداخلات مستقیم یک آسیب شناس زبان و گفتار مستقیماً با کودک کار می کند. در مداخلات با واسطه متخصص زبان و گفتار به معلم یا والدین کودک فنون زبان درمانی را آموزش می دهد که این نوع مداخلات نیز مؤثرند. زبان درمانی اغلب به منظور کاربرد واژه ها برای بهبود راهبردهای ارتباطی و تعاملات اجتماعی به کار می رود. چنین درمای شامل تقویت رفتاری و تمرین با واج ها (واحدهای صوتی)، ذخیره لغات و ساخت جملات است. هدف افزایش تعداد عبارات با استفاده از روش های ساخت بلوک و درمان های گفتاری رایج است.
توجه داشته باشید که بسیاری از بیماری ها و اختلالات کودکان در سنین کم قابل درمان هستند و برخی از آنها در صورت عدم درمان، در بزرگسالی قابل درمان نیستند. معمولاً درمان هایی که تحت نظر متخصص روانپزشکی و با مشارکت خانواده هستند نتیجه بهتری دارند. بخصوص در مورد اختلالات ارتباطی در کودکان نقش خانواده بسیار پررنگ است زیرا می بایست فرصت هایی برای تمرین مهارت های ارتباطی در زندگی روزمره کودک ایجاد کرد و می بایست یک سری فعالیت های مشخص جهت ارتقای ارتباط کودک با سایر افراد طراحی و اجرا شود. مرکز روانپزشکی دی آماده ارایه خدمات مشاوره و روانپزشکی کودکان به هموطنان عزیز می باشد.
