زایلازین دارویی است که به عنوان آرام‌بخش و مسکن برای حیوانات استفاده می‌شود. اگرچه زایلازین به تنهایی قابل استفاده است، اما اغلب با سایر مواد غیرقانونی مخلوط می‌شود که این امر استفاده غیرعمدی از آن را افزایش داده و خطرات آن را بیشتر می‌کند.
این دارو که در خیابان‌های آمریکا به نام‌های «زامبی»، «ترانک (tranq)» و «ترانک دوپ» شناخته می‌شود، می‌تواند به صورت خوراکی، استنشاقی یا دودی مصرف شود. همچنین برای اثر سریع‌تر به عضله، زیر پوست یا وریدها تزریق می‌شود. فروشندگان مواد مخدر این دارو را با مواد افیونی مخلوط می‌کنند تا ارزان‌تر به نظر برسد و اثرات مواد را طولانی‌تر کنند.
زایلازین یک آگونیست آلفا-۲ در سیستم عصبی مرکزی است. این دارو ترشح نوراپی‌نفرین و اپی‌نفرین را متوقف می‌کند که منجر به افسردگی سیستم عصبی مرکزی، آرامش، کاهش درد و احساس سرخوشی می‌شود. همچنین، زایلازین باعث کاهش ضربان قلب و فشار خون می‌شود.
استفاده مداوم از زایلازین می‌تواند منجر به وابستگی شود. علائم ترک زایلازین ناخوشایند هستند و ممکن است شامل تحریک‌پذیری، اضطراب و نارسایی شوند. بسیاری از افراد متوجه می‌شوند که نمی‌توانند به تنهایی با ترک این دارو کنار بیایند و برای جلوگیری از این علائم به مصرف آن ادامه می‌دهند.
زایلازین معمولاً با مواد مخدر دیگر مانند فنتانیل، هروئین و کوکائین مخلوط می‌شود تا اثرات طولانی‌تری داشته باشد و ارزش خیابانی بالاتری پیدا کند. این ترکیب‌ها می‌توانند تا هشت ساعت یا بیشتر اثر کنند.
زایلازین اغلب با فنتانیل مخلوط می‌شود تا اثرات مواد افیونی را تقویت کند، اما این عمل بسیار خطرناک است و می‌تواند منجر به مرگ شود. فنتانیل، که خود یک ماده افیونی قدرتمند است و عامل دو سوم از ۱۱۰ هزار مرگ ناشی از اُوردوز در سال ۲۰۲۲ بوده، در ترکیب با زایلازین می‌تواند خطرناک‌تر باشد. در سال ۲۰۲۱، ۹۹.۵ درصد از مرگ‌های ناشی از مصرف بیش از حد زایلازین نیز مربوط به فنتانیل یا مشتقات غیرقانونی آن بود.
زایلازین می‌تواند عوارض جانبی مختلفی ایجاد کند، این عوارض عبارتنداز:
یکی از جدی‌ترین و خطرناک‌ترین علائم مصرف زایلازین، ضایعات پوستی است که با مصرف این دارو ایجاد می‌شود. این زخم‌ها ممکن است با زخم‌های معمولی ناشی از تزریق دارو متفاوت باشند و ممکن است نه‌تنها در محل تزریق، بلکه در سایر نقاط پوست باعث مرگ بافت شوند.
زخم‌های ناشی از زایلازین می‌توانند به شکل بافت نکروزه، آبسه و زخم‌های پوستی ظاهر شوند و مشابه قانقاریا باعث پوسیدگی و گسترش مرگ پوست شوند.
تأخیر در مراقبت از این زخم‌ها ممکن است به آسیب بافتی قابل توجه، از دست دادن عملکرد اندام یا حتی قطع عضو منجر شود. مراقبت از زخم‌های زایلازین می‌تواند درمان اعتیاد را پیچیده کند، زیرا نیاز به مراقبت تخصصی زخم و درمان آنتی‌بیوتیکی دارد که در مراکز ترک اعتیاد سرپایی سنتی در دسترس نیست.
فردی که زایلازین مصرف کرده است ممکن است بسیار خسته به نظر برسد، فشار خون پایینی داشته باشد و ضربان قلبش بسیار آهسته باشد. تشخیص مصرف بیش از حد زایلازین دشوار است زیرا بسیاری از افراد از مصرف آن در ترکیب با مواد افیونی بی‌اطلاع هستند. این می‌تواند منجر به آرام‌بخشی طولانی‌مدت و علائمی مانند فراموشی و تجربیات خارج از بدن شود.
فروشندگان مواد مخدر برای افزایش سود، فنتانیل را با زایلازین مخلوط می‌کنند تا میزان فنتانیل را کاهش دهند و اثرات مخدر را طولانی‌تر کنند. از آنجا که زایلازین شبه افیون نیست، درمان‌های معکوس اثرات فنتانیل را پیچیده می‌کند.
به عنوان مثال، نالوکسان که در معکوس کردن اثرات مصرف بیش از حد مواد مخدر موثر است، با وجود زایلازین اثر خود را از دست می‌دهد. اگر نالوکسان در بازگرداندن هوشیاری موثر نباشد، ممکن است مصرف بیش از حد زایلازین کشنده باشد.
اگر فردی بیش از حد زایلازین مصرف کرده باشد یا نشانه‌های مصرف بیش از حد زایلازین را داشته باشد، مداخله اورژانسی شامل حفظ راه هوایی با قرار دادن راه هوایی اضطراری یا تنفس نجات‌دهنده و درمان افت فشار خون است. این وضعیت نیازمند مراقبت‌های پزشکی پیشرفته است. هیچ پادزهر یا عامل معکوس کننده‌ای برای زایلازین وجود ندارد.
موارد شناسایی‌شده زایلازین در آمریکا بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ افزایش داشته و مرگ و میر ناشی از مصرف بیش از حد آن در جنوب آمریکا ۱۱.۲۷ درصد رشد داشته است. این دارو به عنوان تهدید نوظهور اعلام شده و اثرات آن تقریباً در تمام نقاط آمریکا مشاهده شده است.
ترکیب فنتانیل با زایلازین خطرناک‌تر از مصرف فنتانیل به تنهایی است و در سال ۲۰۲۲ به اوج مصرف خود رسید. دولت آمریکا طرحی ملی برای کاهش مرگ و میر ناشی از مصرف بیش از حد این دارو با شش رکن اساسی شامل گرفتن آزمایش، جمع‌آوری داده‌ها، پیشگیری مبتنی بر شواهد و کاهش آسیب، کاهش عرضه، برنامه‌ریزی و تحقیق راه‌اندازی کرده است.
این طرح شامل آموزش به متخصصان حوزه بهداشت و درمان برای درمان و ترک اعتیاد به زایلازین و رسیدگی به آسیب‌های پوستی ناشی از آن است. همچنین مقابله با واردات غیرقانونی این داروی حیوانی از چین و مکزیک و یافتن جایگزین‌هایی برای نالوکسان که بر زایلازین نیز اثرگذار باشند.
قائم‌مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام کرد که مخدر زامبی که در آمریکا رایج شده، وارد ایران نشده و هیچ گزارشی از مصرف آن وجود ندارد. دبیر میز پیشگیری از مصرف مواد مخدر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی نیز افزود که به دلیل مسافت طولانی و قیمت بالا، این ماده به ایران نمی‌رسد.
