در سال‌های اخیر، با افزایش مصرف مواد افیونی مصنوعی، شاهد ظهور ترکیبات جدید و بسیار خطرناکی هستیم که سلامت بسیاری از افراد را تهدید می‌کنند. یکی از جدیدترین این مواد، نیتازن است؛ ماده‌ای افیونی با قدرتی چندین برابر بیشتر از فنتانیل که باعث نگرانی‌های جدی در حوزه ترک اعتیاد و پیشگیری از مصرف مواد شده است.
نیتازن‌ها دسته‌ای از مواد افیونی هستند که برای اولین‌بار در دهه ۱۹۶۰ میلادی به‌عنوان جایگزینی برای مورفین توسط شرکت‌های داروسازی ساخته شدند. هدف از تولید آن‌ها، کاهش وابستگی به مواد مخدر سنتی بود. اما آزمایش‌های اولیه نشان داد که این ترکیبات نه تنها مؤثر نیستند، بلکه به‌شدت مستعد سوءمصرف و اوردوز کشنده هستند، به همین دلیل هیچ‌گاه وارد مصارف پزشکی نشدند.
با این حال، در سال‌های اخیر و با افزایش تقاضا برای مواد مخدر قوی‌تر، نیتازن‌ها مجدداً وارد بازارهای غیرقانونی شده‌اند. این مواد به دلیل قدرت بسیار بالا، اثراتی مشابه فنتانیل و همچنین قابلیت شناسایی پایین در تست‌های رایج مواد مخدر، به‌سرعت در میان مصرف‌کنندگان گسترش یافته‌اند. این ویژگی‌ها موجب شده‌اند که نیتازن به‌عنوان یکی از خطرناک‌ترین مواد افیونی شناخته شود.
تاکنون ده نوع مختلف از نیتازن‌ها شناسایی شده که برخی از رایج‌ترین آن‌ها شامل ایزوتونیتازن، متونیتازن و اتونیتازن هستند. این ترکیبات هیچ‌گونه کاربرد درمانی ندارند و در رده‌ی مواد مخدر بسیار خطرناک طبقه‌بندی می‌شوند. به دلیل نبود کاربرد پزشکی، کنترل و نظارت قانونی بر این مواد بسیار سخت است و مصرف آن‌ها می‌تواند منجر به وابستگی شدید، اختلالات جسمی و روانی و مرگ در اثر اوردوز شود.
به دلیل تازه بودن این ترکیبات و ساختار شیمیایی متفاوت‌شان، بسیاری از مراکز درمانی و آزمایشگاهی ممکن است نتوانند به‌راحتی آن‌ها را در بدن مصرف‌کنندگان تشخیص دهند. این مسئله روند تشخیص، درمان و ترک اعتیاد به نیتازن را نیز پیچیده‌تر کرده است.
یکی از جنبه‌های نگران‌کننده درباره نیتازن‌ها این است که بسیاری از مصرف‌کنندگان ممکن است ناخواسته این ماده خطرناک را استفاده کنند، بدون آنکه از وجود آن در ماده مصرفی خود اطلاعی داشته باشند. نیتازن‌ها اغلب به‌صورت پودر در بازار وجود دارند، اما ممکن است به شکل قرص یا محلول مایع نیز عرضه شوند. به دلیل قدرت بالا و اثرات مشابه با فنتانیل و دیگر مواد افیونی مصنوعی، این ماده در بسیاری از مواقع به‌صورت مخفیانه در ترکیب با سایر مواد مخدر استفاده می‌شود.
مصرف‌کنندگانی که از وجود نیتازن در ماده مصرفی خود بی‌خبرند، در معرض خطر بالای مسمومیت و اوردوز ناگهانی قرار دارند. از آنجا که نیتازن در بسیاری از آزمایش‌های معمول مواد مخدر قابل شناسایی نیست، بسیاری از موارد مصرف یا مرگ بر اثر اوردوز، بدون تشخیص دقیق باقی می‌ماند. این موضوع باعث پیچیدگی در روند درمان و ترک اعتیاد به نیتازن می‌شود.
از نظر عملکرد، نیتازن مانند سایر مواد افیونی قدرتمند به گیرنده‌های درد در سیستم عصبی مرکزی متصل می‌شود و باعث کاهش حس درد، ایجاد سرخوشی، رخوت و آرامش موقت در فرد می‌گردد. همین اثرات لذت‌بخش اولیه، به‌سرعت موجب وابستگی شدید روانی و جسمی می‌شوند.
سوءمصرف نیتازن با خطراتی مانند توقف تنفس، کاهش سطح هوشیاری، اختلال در عملکرد قلبی و مرگ ناگهانی همراه است. همچنین، قطع مصرف ناگهانی این ماده می‌تواند منجر به علائم شدید ترک از جمله اضطراب، بی‌قراری، درد عضلات، تهوع، تعریق و بی‌خوابی شود.
با توجه به خطرات فراوان و ناشناخته بودن ترکیب‌های مختلف نیتازن، آگاهی‌رسانی و مداخله زودهنگام درمانی می‌تواند نقشی اساسی در پیشگیری از وابستگی و مرگ ناشی از مصرف این ماده داشته باشد.
در حال حاضر، اطلاعات کافی درباره نحوه درمان مصرف بیش از حد نیتازن‌ها در دسترس نیست و هنوز مشخص نشده که آیا دارویی مانند نالوکسان (Narcan) که معمولاً برای درمان اوردوز مواد افیونی مانند فنتانیل و هروئین استفاده می‌شود، در برابر نیتازن‌ها نیز به همان اندازه مؤثر عمل می‌کند یا نه.
با توجه به قدرت بسیار بالای نیتازن‌ها، برخی از متخصصان معتقدند که برای خنثی‌سازی اثر نیتازن ممکن است به دوزهای بالاتر یا تزریق‌های مکرر نالوکسان نیاز باشد. با این حال، نبود اطلاعات کافی درباره ساختار شیمیایی دقیق این مواد و گستردگی مصرف آن‌ها در بازار مواد مخدر، فرآیند درمان را با چالش‌های زیادی مواجه کرده است.
این وضعیت اهمیت مداخله فوری پزشکی و مراجعه به مراکز درمان تخصصی ترک اعتیاد را بیش از پیش نشان می‌دهد. در موارد اورژانسی، هرگونه تأخیر در درمان اوردوز نیتازن می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد. بنابراین، در صورت مشاهده علائم مسمومیت با مواد افیونی یا احتمال مصرف نیتازن، مراجعه سریع به اورژانس برای دریافت کمک تخصصی ضروری است.