توهم زایی عامل مؤثر مواد روانگردان است که اغلب یا معمولاً باعث توهم دیداری و شنوایی، ناهنجاری ادراکی و دیگر تغییرات ذهنی قابل توجه در اندیشه، احساسات و آگاهی می شود که معمولاً چنین درجه ای با دیگر طبقه بندی مواد مخدر تجربه نشده است. اصطلاح توهم زا تقریباً همیشه به هر دارویی اشاره می کند که باعث حالتی شود که «سفر» نامیده می شود. طبقه بندی متداول برای توهم زاها روانگردان ها، تجزیه کننده ها و هذیان آورها است.
اگر چه توهم زاها همگی می توانند حالت های تغییر یافته هوشیاری را القا کنند با برخی از همپوشانی در اثرات، تفاوت های کمی و کیفی گسترده ای در تجربیات ذهنی القایی بین کلاس های مختلف توهم زا به دلیل مکانسیم های دارویی متفاوت و متمایز وجود دارد.
در حال حاضر، برخی از داروهای گابا ارژیک بالقوه توهم زا مانند زولپیدم ممکن است در یک دسته مجزا یا جدید از توهم زاها دسته بندی شوند که علیرغم این که بسیاری از داروهای خواب آور و گابا توهم زا نیستند، ممکن است به عنوان خواب آور شناخته شوند.
مواد توهم زا به دو دسته توهم زاهای کلاسیک و داروهای تجزیه کننده تقسیم می شوند.
تحقیقات نشان می دهد که توهم زاها حداقل تا حدی با اختلال موقت ارتباط بین سیستم های شیمیایی مغز در سراسر مغز و نخاع عمل می کنند. اثرات مواد توهم زا بسیار متغیر و غیر قابل اعتماد است و در زمان های مختلف اثرات متفاوتی را در افراد مختلف ایجاد می کند. این عمدتاً به دلیل تفاوت در مقادیر و ترکیبات شیمیایی موجود در داروها است. به دلیل ماهیت غیرقابل پیش بینی آن ها، استفاده از مواد توهم زا می تواند به ویژه خطرناک باشد.
