هر رفتار در صورتی که فوراً با پیامدهای مثبت و پاداش دنبال شود دوباره تکرار خواهد شد. در اوایل مصرف مواد مخدر، فرد حالت خوشایندی را تجربه می کند، بنابراین تمایل به مصرف مجدد پیدا خواهد شد و در واقع فرد برای مصرف دوباره دچار ولع و وسوسه می شود و به مصرف مواد عادت می کند.
قدرت هر عادت بستگی به تعداد دفعاتی دارد که فرد مواد مخدر و الکل مصرف کرده باشد. اگر فرد بخواهد این عادت را از بین ببرد، باید در مقابل وسوسه به مصرف مقاومت کند. زمانی که موفق به این رفتار شود، در واقع وسوسه ها و عادت به مصرف مواد ضعیف و کم رنگ خواهد شد. برای کنترل موفقیت آمیز یک وسوسه به زمان، تمرکزو حمایت اطرافیان نیاز است.
معمولاً وسوسه برای مصرف در اولین روزهایی که می خواهید مواد را ترک کنید و در اوایل شروع درمان خیلی شدید است و به تدریج بازگشت زمان کمتر و کمتر خواهد شد. وسوسه ها شبیه به یک موج دریا معمولاً اوج می گیرند و زود هم فروکش می کنند. وسوسه ممکن اسن چند دقیقه و یا چند ساعت طول بکشد. آنها ممکن است به هر صورتی خود را نشان دهند، مثل اضطراب، تنش، انزوا، افزایش ضربان قلب و غیره. وقتی این حالت ها را تجربه می کنید نباید دچار احساس گناه شوید و یا اینکه تصور کنید چون ضعیف هستید وسوسه ها به سراغ شما می آیند، بلکه باید یاد بگیرید چگونه بر آنها غلبه کنید.
بعضی وقت ها این وسوسه ها به ویژه در پاسخ به استرس و محرک های خاص به سرعت به بالا ترین نقطه می رسند، اما زمانی که استرس فروکش کرد آنها نیز کاهش می یابند.
همان طور که قبلاً ذکر شد وسوسه زمانی قدرت خود را از دست می دهد که با عدم مصرف مواد همراه شود. مصرف گهگاه مواد در پاسخ به آن موجب زنده ماندن وسوسه می شود. اگر در مقابل این احساس به گونه ای دیگر عمل کنید مثلاً به دوست تان زنگ بزنید و یا از خانه خارج شوید، وسوسه قدرت خود را از دست می دهد. اولین قدم برای کنترل وسوسه شناسایی عوامل شروع کننده نسبت به مصرف مواد است (همچنان که در فصل کنترل شروع کننده ها ذکر شد کنترل عوامل محرک منجر به کنترل وسوسه ها نیز خواهد شد).
اغلب وسوسه مانند این است که در ذهن کسی صحبت کند و با دلایل منطقی مجوز مصرف مواد را صادر کند. مثلاً (روز سختی داشتم، اگر کمی مواد مخدر بزنم روحیه ام بهتر خواهد شد) یا (تا مواد مصرف نکنم نمی توانم امشب مهمانی بروم) یا (الان عصبی هستم اگه مواد بزنم با آرامش رانندگی می کنم). وسوسه ها با انتظارات فرد از مواد تقویت می شوند. اغلب افراد به این دلیل الکل و مواد مخدر مصرف می کنند که فکر می کنند پس از مصرف مواد، شرایط روحی و جسمی بهتری تجربه خواهند کرد.
در صورتی که وسوسه به موقع کنترل نشود سریعاً به مصرف مواد منجر می شود!
مجدداً به زنجیره رفتار مصرف مواد نگاه کنید.
وقتی که دچار وسوسه برای مصرف مواد مخدر شدید، سعی کنید به فکر کردن به مواد مخدر خاتمه دهید.
اولین قدم برای کنترل وسوسه و ولع مصرف، به یاد آوردن پیامد های ناشی از مصرف آنها در گذشته است. لطفاً یک برگه کاغذ بردارید و بر روی آن نتایجی که از مصرف مواد مخدر به دست آورده اید و یا چیز هایی که از دست دادید را بنویسید. همه بد بختی ها و مشکلات ناشی از مصرف را به یاد بیاورید. بر روی پیامد های منفی حاصله متمرکز شوید. بر این اساس ترازویی را در ذهن مجسم کنید، ببینید کفه ترازو در کدام طرف سنگینی می کند. منافع یا سمت مضرات مصرف؟
مطمئناً سنگینی بدبختی های ناشی از مصرف مواد مخدر بیشتر خواهد بود! حال سعی کنید به طور ذهنی این ترازو را تجسم کنید. این عمل را بارها تمرین کنید. در این صورت در شرایط تجربهٌ وسوسه های مشابه این ترازو به یاری شما خواهد آمد.
قدم بعدی این است که همه شروع کننده ها را از اطرافتان دور کنید. اگر مواد مخدر در اطرافتان دیدید آن را دور بیندازید. اگر در مکانی هستید که دیگران مواد مخدر مصرف می کنند، آنجا را ترک کنید. از همه شرایط و روابطی که شما را برای مصرف تحت فشار قرار می دهد پرهیز کنید.
یافتن جایگزین مناسب به جای مصرف مواد مخدر گام دیگر، برای کنترل وسوسه هاست. فعالیت هایی از قبیل پیاده روی، انجام کارهایی که نیازمند استفاده از دست ها و نیاز به تمرکز است می تواند مانع مصرف شود.
آخرین قدم برای کنترل وسوسه ها کمک خواستن است. زمانی که وسوسه مقاومت می کند و نمی توانید از پس آن برآیید به مشاورتان زنگ بزنید و با او مشورت کنید. یا سعی کنید با یک دوست فهیم که مصرف کننده مواد مخدر نیست و یا یک عضو حمایتگر خانواده در رابطه با اینکه وسوسه شده اید و اینکه دوست دارید مواد مخدر مصرف کنید صحبت کنید. از اینکه دربارهٌ آن حرف بزنید خجالت نکشید؛ چرا که این امری کاملاً طبیعی است و برای همه کسانی که مواد مخدر مصرف می کرده اند اتفاق می افتد.
صحبت با خود دو روی یک سکه است. نه تنها می تواند وسوسه ها را بیشتر کند، بلکه می تواند آن را نیز کاهش دهد. به عنوان مثال می توان به دو صورت متفاوت در مورد مصرف مواد مخدر با خود صحبت کرد، بدین صورت:
من واقعاً عصبانی هستم، مصرف مواد مخدر من را آرام می کند
من عصبی هستم اما مصرف مواد مخدر حال من را بهتر نمی کند بلکه بعد از مصرف مواد مخدر دچار احساس گناه خواهم شد
یا به نوع دیگر: مواد مصرف نمی کنم باید پاک بمانم
وسوسه ها با گذشت زمان به تدریج کاهش یافته و از بین می روند. تصمیم خود را مبنی بر پاسخ به وسوسه به روزها و ساعات بعد موکول کنید. اگر وسوسه شده اید که مواد مخدر مصرف کنید به خود بگویید امشب نه فردا شب یا روز های بعد مصرف می کنم. این امر کمک می کند که میزان شدت و قدرت وسوسه شما با گذشت زمان کاهش یابد. با تأخیر انداختن تصمیم برای مصرف برای حداقل نیم ساعت و یا بیشتر، از وسوسه خلاص شوید.
با توجه به اینکه معمولاً وسوسه ها در پاسخ به شرایط استرس زا ایجاد می شوند با کمک روش های آرام سازی و تمرین تنفس عمیق، میزان و شدت وسوسه را کاهش دهید.
به خودتان همیشه یاد آوری کنید که در مبارزه با وسوسه چقدر قوی هستید. به خود بگویید این احساسات زود گذرند و با کمی تمرکز می توانم آنها را کنترل کنم. از خداوند برای موفقیت در درمان کمک بخواهید.
وسوسه مثل موج آبی است که ناگهان اوج می گیرد و به سرعت فروکش می کند در صورتی که شما سوار این موج نشوید مطمئناً قادر خواهید بود که بر آن غلبه کنید.
بعد از اینکه وسوسه تان فروکش کرد دوباره همه دلایلی که به خاطر آنها می خواستید مواد مخدر را ترک کنید مرور کنید و به خودتان تبریک بگویید که موفق بوده اید.
