کپتاگون (Captagon)، که به نام‌های قرص جهادی، کوکائین فقرا و فنتیلین شناخته می‌شود، یک ماده مخدر محرک و نوعی پیش‌دارو است. این دارو با برندهایی مانند بیوکاپتن و فیتون در بازار موجود است. به دلیل قیمت پایین و دسترسی آسان در مقایسه با سایر مواد مخدر، مصرف آن به‌ویژه در میان جوانان برای تفریحات افزایش یافته است.
کپتاگون ترکیبی از آمفتامین و مت‌آمفتامین است و به‌عنوان یک ماده مخدر غیرقانونی شناخته می‌شود. این دارو دارای اثرات انرژی‌زا بوده و حس سرخوشی را در فرد ایجاد می‌کند. کپتاگون در دسته مواد روانگردان قرار دارد و تأثیرات منفی بر عملکرد مغز می‌گذارد. مصرف آن می‌تواند خطر ابتلا به برخی اختلالات روانی را افزایش دهد.
کپتاگون در سال 1961 به عنوان جایگزینی برای آمفتامین و مت‌آمفتامین که برای اختلالات روان‌شناختی مانند بیش‌فعالی و نقص توجه، نارکولپسی (حمله خواب) و افسردگی استفاده می‌شدند، ساخته شد.
کپتاگون قرار بود نسخه‌ی ملایم‌تری از دگزامفتامین باشد که قبلاً توسط ارتش برای بیدار نگه داشتن سربازان و افزایش شجاعت استفاده می‌شد، اما این دارو هرگز موفق به دریافت تأییدیه سازمان غذا و دارو قرار نگرفت.
در سال 1981، پس از اینکه جامعه پزشکی به اعتیادآور بودن آن پی برد و اثرات مخرب آن را بیشتر از فواید درمانی‌اش ارزیابی کرد، استفاده از آن کاهش یافت و در نهایت متوقف شد. تا سال 1986، تولید این دارو در اکثر کشورها غیرقانونی اعلام شد، اما تولید غیرقانونی آن همچنان ادامه یافت.
امروزه، تولید غیرقانونی کپتاگون همچنان ادامه دارد و در سال‌های اخیر در اروپا و خاورمیانه افزایش یافته است. این قرص‌ها در مناطقی از خاورمیانه مانند بلغارستان و ترکیه به‌صورت قاچاق معامله می‌شوند، اما ترکیب آن‌ها تفاوت زیادی با نسخه‌های اصلی تولیدشده در دهه 1960 دارد.
کپتاگونی که امروزه توسط گروه‌های تروریستی مانند داعش برای افزایش توانایی‌های سربازانشان (اعتماد به نفس کاذب، احساس قدرت و افزایش انرژی فرد) استفاده می‌شود، بسیار متفاوت از کپتاگون دهه ۱۹۸۰ است. به جای دو ماده اصلی، در تولید غیرقانونی این دارو احتمالاً چندین محرک بسیار اعتیادآور را با اثرات ترکیبی در یک قرص کوچک مخرب ترکیب می‌کند.
این کپتاگون عصر جدید، مانند هر ماده بسیار اعتیادآور، احتمالاً باعث تغییرات برگشت‌ناپذیر در مدارهای مغزی می‌شود که کنترل تکانه و قضاوت را تحت تأثیر قرار می‌دهد و توانایی استدلال یا تفکر منطقی را از افراد می‌گیرد.
این قرص‌های تقلبی معمولاً رنگ سفید یا قهوه‌ای متمایل به زرد داشته و نماد قرص کپتاگون را دارند، اما حاوی مقدار کمی فنتیلین، ماده‌ای که در ابتدا برای تولید این قرص استفاده می‌شد، هستند. در عوض، امروزه برای ساخت این قرص‌ها از مشتقات دیگر آمفتامین مانند کافئین، کینین و پاراستامول که تولید آن‌ها آسان‌تر است، استفاده می‌شود.
این داروی شیمیایی مصنوعی با انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین و اپی‌نفرین تعامل دارد. عوارض جانبی کپتاگون پس از مصرف مشابه کوکائین و مت‌آمفتامین است. کپتاگون باعث افزایش دوپامین، اپی‌نفرین و نوراپی‌نفرین می‌شود که افزایش این انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز، سیستم عصبی مرکزی را تحریک می‌کند.
کپتاگون، یک داروی محرک است و علائم مصرف آن مشابه نشانه‌های مصرف موادی مانند شیشه، قرص اکس یا دیگر ترکیبات آمفتامینی است. برخی از این نشانه‌ها عبارت‌انداز:
آمفتامین نیمه عمر 10 ساعته دارد و نیمی از دوز مصرفی آن از جریان خون دفع می‌شود. اگر به صورت خوراکی مصرف شود، در معده و روده جذب شده و در خون و ادرار یافت می‌شود. اثر این دارو در طی 12 ساعت به اوج خود می‌رسد و از 2 تا 90 روز در سیستم بدن باقی می‌ماند. ماندگاری آن در ادرار 5 روز، در خون 48 ساعت، در بزاق 5 روز و در مو تا سه ماه است.
مصرف قرص کپتاگون عوارض متعددی دارد که بسته به جنسیت، وزن، مقدار و مدت مصرف در افراد مختلف متفاوت است. برخی از شایع‌ترین عوارض مصرف کپتاگون عبارتنداز:
عوارض این قرص حدود نیم ساعت تا یک ساعت پس از مصرف ظاهر می‌شود. پس از چند ساعت، نئشگی ناشی از مصرف با خستگی و کسالت طولانی مدت همراه خواهد بود. برخی ورزشکاران برای افزایش قدرت بدنی از این قرص استفاده می‌کنند، اما مصرف آن تاثیرات منفی زیادی بر سلامت جسمانی و روانی، از جمله توانایی‌های شناختی مانند استدلال دارد.
کپتاگون می‌تواند به سرعت وابستگی جسمی و روانی ایجاد کند و منجر به اعتیاد شود، که این امر مشکلات جدی در زندگی شخصی و اجتماعی فرد به همراه خواهد داشت.
اعتیاد به این دارو به این صورت ایجاد می‌شود که بدن نسبت به آمفتامین تحمل پیدا می‌کند و با گذشت زمان، دوز اولیه کافی نیست و نیاز به افزایش دوز داریم؛ بنابراین برای رسیدن به همان اثر قبلی، به مقدار بیشتری از دارو نیاز است.
اعتیاد به کپتاگون قابل درمان است و استفاده از راهکارهای درمانی مناسب می‌تواند از مشکلات ناشی از مصرف این قرص بکاهد. به دلیل تاثیر روان‌گردانی این دارو، در درمان آن باید از روان‌درمانی در کنار سم‌زدایی استفاده شود. کنترل وسوسه مصرف مجدد دارو بسیار مهم است و آموزش راه‌های مقابله با این میل به فرد مبتلا ضروری است. همچنین، مصرف کپتاگون می‌تواند به بیماری‌های روانی مانند افسردگی، اختلالات خواب یا اسکیزوفرنی منجر شود که در این موارد نیاز به کمک روان‌شناس وجود دارد.
