کلردیازپوکساید با نام تجاری لیبریوم، اولین بنزودیازپینی است که در دهه ۱۹۵۰ ساخته و به بازار عرضه شد. این دارو عمدتاً برای درمان کوتاه‌مدت اختلالات اضطرابی استفاده می‌شود. علاوه بر این، کلردیازپوکساید در مدیریت علائم ترک حاد الکل و آرام‌سازی بیماران قبل از جراحی نیز کاربرد دارد. همچنین ممکن است برای درمان بی‌خوابی، اسپاسم عضلانی، تشنج و سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) تجویز شود.
کلردیازپوکساید با تأثیر مستقیم بر مغز و سیستم عصبی مرکزی، حس آرامش را در مصرف‌کننده ایجاد می‌کند. این دارو از طریق تقویت اثرات GABA، که یک انتقال‌دهنده عصبی است، عمل می‌کند.
کلردیازپوکساید به‌صورت قرص‌های رنگی با دوزهای ۵ میلی‌گرم، ۱۰ میلی‌گرم و ۲۵ میلی‌گرم ارائه می‌شود. معمولاً این دارو به شکل خوراکی مصرف می‌شود، اما در موارد سوءمصرف، محتویات آن ممکن است استنشاق شده یا با آب مخلوط و تزریق شود.
نیمه‌عمر کلردیازپوکساید بین ۵ تا ۳۰ ساعت است که آن را در دسته بنزودیازپین‌های با اثر متوسط تا طولانی قرار می‌دهد. ممکن است چندین ساعت طول بکشد تا اثرات کامل آن احساس شود.
مانند دیگر بنزودیازپین‌ها، کلردیازپوکساید یک داروی اعتیادآور است. حتی افرادی که این دارو را برای اهداف پزشکی مانند درمان اضطراب یا بی‌خوابی مصرف می‌کنند، ممکن است به آن وابسته شوند.
در برخی موارد، کاربران دوز مصرفی خود را افزایش می‌دهند زیرا دیگر اثرات مورد انتظار را تجربه نمی‌کنند، یا به‌طور عمدی از کلردیازپوکساید برای ایجاد حالت سرخوشی یا تقویت اثر سایر داروها استفاده می‌کنند. افراد دارای مشکلات روانی زمینه‌ای نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اعتیاد به کلردیازپوکساید هستند.
هرگونه سوءمصرف کلردیازپوکساید، به‌ویژه در بلندمدت، احتمال وابستگی و اعتیاد را افزایش می‌دهد. در هنگام شکل‌گیری اعتیاد، فرد ممکن است علائم رفتاری زیر را نشان دهد:
از نظر فیزیکی و روانی، ممکن است فرد دچار علائمی مانند گیجی، بی‌قراری، تحریک‌پذیری، افزایش تحمل دارو، یا نشانه‌های ترک مانند تعریق، تپش قلب، لرزش، و ناتوانی در قطع مصرف شود.
قطع ناگهانی کلردیازپوکساید، به‌ویژه پس از مصرف طولانی‌مدت، بسیار دشوار و خطرناک است. مصرف مداوم این دارو منجر به تغییر مسیرهای عصبی در مغز می‌شود و فرد برای حفظ عملکرد طبیعی خود به دارو وابسته می‌گردد.
پس از ایجاد این وابستگی، ترک ناگهانی می‌تواند علائم شدید و ناخوشایندی ایجاد کند که نیازمند نظارت پزشکی است. حتی مصرف تجویزی کلردیازپوکساید برای مدت شش تا هشت هفته ممکن است منجر به بروز علائم ترک شود. برخی از این علائم نه‌تنها ناراحت‌کننده، بلکه ممکن است خطرناک یا حتی کشنده باشند.
کلردیازپوکساید به دلیل ایجاد احساس آرامش شدید، اغلب مورد سوءمصرف قرار می‌گیرد. افرادی که از اضطراب یا بی‌خوابی رنج می‌برند ممکن است به خاطر اثرات آرام‌بخش این دارو از آن استفاده نادرست کنند. در دوزهای بالا، کلردیازپوکساید می‌تواند حالتی مشابه مسمومیت با الکل ایجاد کند که به‌عنوان حالت سرخوشی شناخته می‌شود.
مصرف دوزهای بالاتر یا بیشتر از مقدار تجویز شده، که گاهی چندین برابر دوز پیشنهادی پزشک است، سوءمصرف محسوب می‌شود. همچنین استفاده از کلردیازپوکساید بدون نسخه نیز نوعی سوءمصرف مواد است.
به دلیل اثر قوی‌تر کلردیازپوکساید نسبت به برخی دیگر از بنزودیازپین‌ها، این دارو شهرت خاصی پیدا کرده است و اغلب به‌صورت ترکیبی با سایر مواد مصرف می‌شود تا اثرات آن تقویت شود. این عمل با وجود خطرات جدی از جمله بی‌هوشی، نارسایی تنفسی مرگبار و حتی مرگ انجام می‌شود.
کلردیازپوکساید معمولاً با الکل، مواد افیونی و کوکائین ترکیب می‌شود. افرادی که به کلردیازپوکساید وابسته هستند، اغلب پس از افزایش تحمل نسبت به اثرات آن، مصرف این دارو را با الکل آغاز می‌کنند. ترکیب الکل و کلردیازپوکساید می‌تواند اثرات تضعیف‌کننده هر دو ماده را تشدید کرده و منجر به آرامش یا بی‌حسی عمیق شود.
ترکیب بنزودیازپین‌ها با مواد افیونی مانند هروئین نیز متداول است، زیرا این ترکیب می‌تواند اثرات سرخوشی را تقویت کند. در مقابل، افرادی که از کلردیازپوکساید همراه با کوکائین استفاده می‌کنند، معمولاً از این دارو برای کاهش اثرات محرک کوکائین بهره می‌گیرند.
این ترکیبات همچنین احتمال مصرف بیش از حد را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهند، که می‌تواند مرگبار باشد. مصرف همزمان کلردیازپوکساید با سایر داروها بسیار خطرناک است زیرا احتمال مصرف بیش از حد را افزایش می‌دهد. علائم مصرف بیش از حد شامل موارد زیر است:
اگر فردی پس از ایجاد تحمل یا وابستگی به کلردیازپوکساید مصرف آن را به‌طور ناگهانی متوقف کند، مغز همچنان به تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی آرام‌بخش ادامه می‌دهد، اما تأثیر آن‌ها به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. این وضعیت ممکن است باعث ایجاد اضطراب، افزایش فشار خون و ضربان قلب، و بروز سایر علائم ترک شود.
فرایند ترک ادامه می‌یابد تا زمانی که مغز به حالت عملکرد طبیعی خود پیش از مصرف کلردیازپوکساید بازگردد. برنامه سم‌زدایی تحت نظارت پزشکی می‌تواند این روند را ایمن‌تر و راحت‌تر کند. نظارت پزشکی در ترک کلردیازپوکساید و دیگر بنزودیازپین‌ها بسیار ضروری است، زیرا این فرایند می‌تواند خطرناک و حتی تهدیدکننده زندگی باشد.
